Yapay zeka (YZ) her geçen gün hayatımıza daha fazla nüfuz ediyor. Bilimden sanata, sağlıktan eğitime kadar hemen her alanda derin değişimlerin eşiğindeyiz. Stanford Üniversitesi İnsan Merkezli Yapay Zeka Enstitüsü (HAI), bu dönüşümün nabzını tutmaya devam ediyor. Kısa süre önce yayınlanan Yapay Zeka Endeksi Raporu 2025, sadece sayılara değil, büyük resme odaklanarak AI’ın bugününü ve yarınını anlamak isteyenler için altın değerinde bir rehber sunuyor.
Bu yazıda, raporun öne çıkan verilerini sizin için yorumladık. Kahvenizi alın, arkanıza yaslanın ve yapay zekanın 2025’te nerede durduğunu birlikte keşfedelim.
Araştırma: Sahneyi Endüstri Ele Geçirdi
2024, AI araştırmalarında endüstrinin yılı oldu. Geliştirilen büyük modellerin %90’ı özel sektör kaynaklı. Akademi hâlâ etkili yayınlarda lider olsa da, oyunun kuralları hızla değişiyor.
En dikkat çeken rekabet ise ABD ve Çin arasında yaşanıyor. Çin, yayın sayısı ve patentlerde açık ara önde; ABD ise kaliteli ve çığır açan modellerin üretiminde zirvede.
Bir detay: GPT-3.5 seviyesinde bir modelin sorgulama maliyeti sadece iki yıl içinde 280 kat azaldı. Bu, yapay zekanın artık sadece dev şirketlerin değil, daha küçük oyuncuların da oyun alanına girdiği anlamına geliyor.
Performans: Açık Modeller Atakta
YZ modelleri, sınırları zorluyor. Daha geçen yıl kapalı modeller açık olanlara fark atarken, 2024 sonunda bu fark neredeyse silindi. Benchmark testlerinde açık modeller ciddi bir sıçrama yaptı.
Örneğin, 3,8 milyar parametreli küçük bir model, birkaç yıl önceki devasa modellerle eşdeğer performans sergiliyor. Bu, yapay zekanın sadece daha güçlü değil, daha verimli hale geldiğinin açık göstergesi.
Mesela video üretiminde SORA ve Veo 2 gibi modellerin başarıları, Hollywood’un geleceğini YZ’nın yazabileceğini düşündürüyor.
Sorumlu YZ: Kurallar Yazılıyor, Ama Yavaş
YZ artık sadece teknik bir konu değil; etik, güvenlik ve toplumsal sorumluluk alanlarında da gündemin baş aktörü. 2024’te yapay zeka kaynaklı etik olaylar artsa da, şirketlerin bu konularda henüz net bir standardı bulunmuyor.
HELM Safety gibi yeni araçlar sayesinde modellerin güvenliğini değerlendirmek mümkün hale geliyor. Ancak bu alanda küresel işbirliği ve düzenleyici çerçeveler hâlâ gelişim aşamasında.
OECD, BM ve AB gibi yapıların bu konudaki çabaları umut verici, ama yeterli değil.
Ekonomi: Yatırımlar Patladı, YZ Artık Ana Akım
YZ, ekonomideki yerini iyiden iyiye sağlamlaştırdı. ABD, 2024’te özel YZ yatırımlarında 109 milyar dolar barajını aştı. Generatif YZ ise 33,9 milyar dolarla kendi ligini kurdu.
Kurumsal kullanım oranı da rekor kırdı: 2023’te %55 olan oran, 2024’te %78’e çıktı. Yani yapay zeka, şirketlerin “deneysel” departmanından çıkıp ana üretim gücü haline geldi.
Generatif YZ startup’ları adeta mantar gibi çoğalıyor; gelecek birkaç yıl, bu girişimlerin kaderini belirleyecek.
Bilim ve Sağlık: Nobel’den Hastaneye YZ
YZ, bilim dünyasında sadece veri analizcisi değil, artık keşif ortağı. Protein katlama ve yeni ilaç geliştirme gibi zorlukları aşmada yapay zeka büyük bir fark yaratıyor. FDA, 2023’te tam 223 YZ destekli tıbbi cihaz onayladı. Bu sayı, 2015’te sadece altıydı.
Sağlık sektöründe YZ destekli özerk araçlar, haftalık 150.000 yolculukla adeta hastane dışına taşan bir uzantı haline geldi.
Ancak bu gelişimin bir de bedeli var: büyük modellerin eğitimi sırasında açığa çıkan karbon emisyonları, AI’ın çevresel etkisini tartışmaya açıyor.
Politika: YZ Yasaları Çağı Başladı
2024, YZ düzenlemeleri açısından hareketli geçti. Sadece ABD’de 59 yeni düzenleme hayata geçti. Çin, Suudi Arabistan ve Kanada’nın devasa yatırım planları, ülkelerin bu alandaki stratejik hamlelerini netleştiriyor.
Uluslararası iş birliği artıyor; ancak YZ’ın hızına yetişecek küresel bir yönetişim yapısı henüz yok.
Eğitim: Eşitsizlik Devam Ediyor
Yapay zekanın eğitimdeki rolü artıyor. K-12 seviyesinde bilgisayar bilimi eğitimi sunan ülke sayısı son beş yılda ikiye katlandı. Ancak küresel erişim farkı hâlâ ciddi.
ABD’de öğretmenlerin yarısından azı yapay zeka öğretmeye hazırken, Afrika’da temel altyapı sorunları devam ediyor.
Bilişim mezunlarının sayısı artsa da, bu alandaki insan kaynağı ihtiyacı katlanarak büyüyor.
Kamuoyu: Coğrafya Kaderdir… Algıda da
Yapay zekaya yönelik tutumlar bölgesel olarak büyük farklılık gösteriyor. Çin ve Endonezya’da YZ’ya duyulan güven %80’in üzerinde. Kanada ve ABD’de ise bu oran %40 civarında.
Veri güvenliği, önyargı ve yapay zekanın iş gücü üzerindeki etkisi gibi konular, toplumsal güveni şekillendiren başlıca faktörler.
Almanya ve Fransa gibi ülkelerde ise son bir yılda yapay zekaya yönelik iyimserlik artışı dikkat çekiyor.
YZ Yarışı Hızlanıyor, Sorumluluk da Öyle
2025 Yapay Zeka Endeksi Raporu, bize yalnızca istatistikleri değil, yönümüzü de gösteriyor. ABD liderliği elinde tutsa da, Çin’in yükselişi, açık modellerin atağı ve yatırımların çeşitliliğiyle oyun daha da karmaşık hale geliyor.
Ancak işin püf noktası şu: YZ sadece “ne yapabiliriz?” sorusuyla ilerleyemez. Aynı zamanda “ne yapmalıyız?”sorusunu da sormalıyız. Etik çerçeveler, eğitimde fırsat eşitliği, çevresel sürdürülebilirlik gibi başlıklar, teknolojinin kaderini belirleyecek.
Yapay zeka, artık geleceğin değil, bugünün gerçeği. Ve bu gerçek, hepimize sorumluluk yüklüyor.
İlginizi çektiyse, bu yazıyı paylaşmayı ve diğer teknoloji yazılarımızı takip etmeyi unutmayın. Çünkü gelecek, birlikte anlamlı!
